sastra lisan cerita ki ageng sela

Tugas Mid Semester

Sastra Lisan

Cerita Rakyat Ki Ageng Selo dan Pepalinya

Dari Kabupaten Grobogan

Oleh

Lusiana 2611412001

Puspitaningrum RR 2611412006

Fatikhatul Muniroh 2611412015

Endang Suryani 2611412016

Sarah Khisniyah 2611412019

Intan Puji R 2611412021

Fakultas Bahasa dan Seni

Universitas Negeri Semarang

2013

PRAKATA

Puji syukur dhumateng ngarsanipun Gusti Allah ingkang Maha Agung ingkang sampun paring sedaya Rahmat lan Hidayat ugi kegancaran saengga kita saged andamel lan ngrampungaken Tugas Sastra Lisan menika kanthi irah-irahan “Cerita Ki Ageng Sela dan Pepalinya dari 5 Kecamatan di Kabupaten Grobogan”.

Tugas menika dipun damel saking data ingkang dipun angsalaken kanthi metode wawancara warga saking 5 Kecamatan, Kabupaten Grobogan ingkang anggadhahi ancas mangertosi cerita takyat lan pepali saking Ki Ageng Sela wonten ing 5 Kecamatan menika. Kita mangertos menawi Tugas menika taksih kathah kekiranganipun. Kagem sedaya ingkang biyantu andamel Tugas menika kita ngaturaken agunging panuwun

                                                                                                              Penyusun,

                                                                                                              

Cerita Rakyat Ki Ageng Selo dari Kec. Tegowanu, Kec. Gubug, Kec. Tanggungharjo, Kec. Kedungjati dan Kec. Karangrayung

Silsilahipun Ki Ageng Sela, saking Ki Ageng Tarub ingkang kagungan putri naminipun Dewi Nawangsih. Dewi Nawangsih menika ibunipun Nawang Wulan. Dewi Nawang Wulan kagungan putra naminipun Ki Getas Pendhawa. Ki Getas Pendhawa kagungan putra pitu, salah satunggiling putranipun inggih menika Ki Ageng Selo.

Kacariyosaken wonten priyantun ingkang anama Ki Bagus Songgom. Panjenengane putra saking raja kerajaan Tuban, ing satunggaling dinten kerajaan Tuban nemahi kahanan susah, boten dangu kerajaan Tuban gugur/ rubuh amarga peperangan ageng kang ndamel raja kerajaan Tuban seda. Raja kerajaan Tuban menika ramanipun Ki Bagus Songgom. Ki Bagus Songgom ingkang slamet pindah wonten ing dusun Sela Kecamatan  Tawangharjo Kabupaten Purwodadi. Panjenenganipun kepanggih kaliyan Sunan Kaijaga ing Demak lajeng Ki Ageng Selo dados muridipun Sunan Kalijaga.

            Wonten ing dusunipun Ki Ageng Selo kawentar anggadhahi karemenan anandur taneman, panjenengane dados petani. Ing satunggaling caryios wonten priyantun ingkang anama Ki Ageng Selo. Panjenengane putra saking raja kerajaan Tuban. Ing satunggaling dinten kerajaan Tuban nemahi kahanan kang susah, boten dangu kerajaan Tuban gugur/rubuh nalika wonten peperangan ageng lan ramanipun Ki Ageng Selo seda saknalika. Ki dinten Ki Ageng Selo di dhawuhi dening Sunan Kalijaga tapa wonten ing pucuking gunung Watu Pawon kang manggen ing Kec. Brati. Ki Ageng Selapikantuk pusaka kang arupi keprigelan nyepeng bledhek.

            Sawijining dinten Ki Ageng Selo taksih anglampahi karemenanipun anandur taneman wonten ing sabin, wayah sakmenika mendung lajeng wonten bledhek nyamber-nyamber, Ki Ageng Selo boten pati nggagas nanging gledhek sansaya ageng, lajeng Ki Ageng Selo duka lan gledhek menika dicekel dipuntaleni ngagem taneman gandrik lejeng dipun bekta wangsul dipun deken wonten latar wingking dalemipun Ki Ageng Selo.

            Cariyosipun gledhek menika wonten pacanganipun, gledhek setunggal sampun dipun cekel dening Ki Ageng Selo lan pacanganipun duka (dendam) kaliyan Ki Ageng Selo lan putra wayahipun. Lajeng wonten papali menawi wayah surup boten angsal saba wonten ing sabin lan menawi wonten mireng gledhek nyebut Lahaulawalaquwwataillabillah ping 3.

            Tiyang tangga-tangganpun Ki Bagus Songgom ngertos menawi panjenengane saged nyekel gledhek lajeng warga dusun Selo maringi jejuluk dhateg Ki Bagus Songgom kanthi jejuluk Ki Ageng Selo, Ki Ageng Selo ugi dados patuladhan wonten ing desa Selo kanthi sifate kang remen peperangan, yaiku peperangan nglawan tiyang-tiyang ingkang sami serakah.

            Ing sawijining dinten Ki Ageng Sela nampi dhayoh ing daleme, dhayoh menika kancanipun Ki Ageng Selo. Nalika taksih nampi dhayoh, sampun dados padatan garwanipun masak kagem dhayoh menika. Nanging nalika dhayoh di pun tawani dhahar, dhayohipun menika boten purun amargi sampun dhahar wonten ing warung ing dalan nalika badhe dhateng dalemipun Ki Ageng Selo. Ki Ageng Selo manahipun raos duka amargi dhayoh ingkang kancanipun menika boten purun dhahar kamangka sampun dipun masakaken lajeng wonten pepali menawi ing dusun Selo menika boten angsal sadean sekul.

                Sunan Kalijaga gurunipun Ki Ageng Selo mangertosi keprigelannipun Ki Ageng Selo saged nyekel gledhek, Sunan Kalijaga dereng percados lan ndhawuhi Ki Ageng Selo bekta bledhek menika wonten ing kerajaan Demak. Ki Ageng Selo nglampahi dhawuhipun Sunan Kalijaga lan sowan wonten ing Kerajaan Demak. Sakwise dugi wonten ing kerajaan Demak kepanggih kaliyan Sunan Kalijaga dhawuhi Ki Ageng Sela nggambar gledheg menika wonten ing lawang kerajaan Demak kanthi gambar naga. Nalika Ki Ageng Sela taksih nglukis wonten mbah-mbah putri ingkang diduga pacanganipun gledhek ingkang taksih dipun lukis, lajeng mbah-mbah menika wau nyiram gambar gledhek menika ngagem toya lan sakmenika nalikane gambar gledhek dipun siram kepireng suantenipun  gledhek ageng. Gledhek ingkang dipun gambar arupi naga ical badanne kantun ndase lan mbah – mbah ingkang nyiram ugi ical saknalika.

Pepali Ki Ageng Selo

Aja Celimut

Tegese aja dadi wong sing seneng nyolong. Njupuk sing dudu duwene dhewe bisa marai kuwalat ana ing urip. Bisa uga marakake lara atine wong liya.

Aja mburu aleman

Tegese aja dadi wong sing manja utawa apa-apa aleman, ora gelem tumandhang dewe. Bisane mung gawe repot wong liya.

Aja ladak, wong ladak pan gelis mati

Tegese dadi wong kudu tansah sabar ngadhepi urip, ora pareng ladhak marang wong liya. Wong sing ladhak temu matine cepet.

Aja aja demen umuk

Tegese aja dadi wong sing seneng ngomong, seneng umuk. Wong sing seneng ngomong biasane seneng rasan-rasan wong liya. Kuwi ora ana manfaate, bisane ngomongne cacate wong liya mung nambahi dusa lan nambahi mungsuh sing bisa nyengsarakake anggone urip bebrayan,

Aja mburu aleman

Tegese aja dadi wong sing manja utawa apa-apa aleman, ora gelem tumandhang dewe. Bisane mung gawe repot wong liya.

Aja ladak

Tegese dadi wong aja gampang nyeneni, gampang nesu marang wong liya. Urip kanthi sabar lan tawakal marakake uripe dadi tentrem lan ayem.

Aja manah angiwa

Tegese aja gampang anduweni pikiran kang ala. Pikiran ala kanggo awake dhewe apa maneh pikiran ala karo wong liya. Dadi menungsa kudu tansah anduweni pikiran kang becik, pikiran kang becik marakake tumindak, kahanan kang becik uga. Pasrahne sekabehane maring Gusti ingkang damel urip.

Aja agawe angkuh

Tegese dadi wong aja kemaki, sombong pamer karo sing diduweni. Kabeh diduweni wong kuwi peparingane Gusti, dadi ora ana gunane yen dipamer-pamerake wong liya, malah bisa nyelakani awake dhewe kanggo urip bebrayanan

Aja ladak lan jail

Tegese dadi wong aja gampang nyeneni, gampang nesu marang wong liya. Urip kanthi sabar lan tawakal marakake uripe dadi tentrem lan ayem. Aja uga jail utawa nyrimpeti gawe repot wong liya. Aja gawe lara atine wong, kuwi tumindak ala.

Aja ati serakah

Tegese dadi wong aja rakus anduweni ati serakah. Kabeh-kabeh digawe awake dhewe ora gelem andum karo wong liyane,kuwi prakara elek sing ora perlu dilakoni. Wong urip bebrayanan kudu tansah mikirake kancane uga.

Aja nandur waluh

(ora ana latar belakange)

Aja saba sawah ing wayah surup

Amarga pacangane gledhek duka (dendam) marang Ki Ageng Sela lan anak putune bakal di samber yen gledhek upama saba wayah surup. lan menawi wonten mireng gledhek nyebut Lahaulawalaquwwataillabillah ping 3. Pernah kedadean wong ing kana ngeyel saba sawah ing wayah suru banjur disamber gledheg lan mati.

Aja nglungguhi utawa ngumbahi ana ing andhuwure watu (kanggo prawan)

(ora ana latar belakange)

Aja sira watak sugih wani

Tegese aja kewanen. Karo wong tuwa aja kewanen kudune tansah ngajeni apa sing dadi utusanne wong tuwa.

Aja sira watak ngajak tukar

Tegese aja seneng gawe geger, gawe ribut padha-padha kanca anggone urip bebrayanan. Urip sesandhingan kudune tansah rukun supaya uripe bisa adhem ayem. Urip gegeran ora ana gunane ora ana faedahe.

Aja ngendelake ilmune

Tegese aja sombong utawa wani pamer karo ilmu sing diduweni. Kabeh ilmu meski ana ilmu sing luwih dhuwur. Dadi ilmu sing diduweni meski ana sak dhuwure. Dadi aja sombong karo ilmu sing diduweni

Aja aja demen umuk

Tegese aja dadi wong sing seneng ngomong, seneng umuk. Wong sing seneng ngomong biasane seneng rasan-rasan wong liya. Kuwi ora ana manfaate, bisane ngomongne cacate wong liya mung nambahi dusa lan nambahi mungsuh sing bisa nyengsarakake anggone urip bebrayan.

Aja sira demen nyumpahi

Tegese aja gampang ngomong sumpah marang wong liya, nyumpahi wong liya. Kuwi ngono ora apik, bisa marakake kuwalate awake dewe

Ajaran Ki Ageng Selo

Tembang Macapat Dhandhanggula

Kawruhana pambengkasing kardi
Pakuning rat lelananging jagad
Pambengkasing jagad kabeh
Amung budi rahayu
Setya tuhu marang Hyang Widhi
Warastra pira-pira
Kang hanggung ginunggung
Kasor dening tyas raharja
Harjaning rat punika pakuning bumi
Kabeh kapiyarsakna

Poma poma anak putu mami
Awja sira ngegungake akal
Wong akal ilang baguse
Dipun idhep wong bagus
Bagus iku dudu mas picis
Lawan dudu sandhangan
Dudu rupa iku
Bagus iku nyatanira
Yen dinulu asih semune prakati
Patrap solah prasaja

Ajaran Ki Ageng Selo

Niruho wong mulyo, Habib lan Ulomo

Niyat hormat golek tsawab ujar berkah kang minulyo

Ojo sampe modo, ora keno nyelo

Luweh becik derek tindak lampah pinuji minulyo

Tembung alus ati-ati, lungguhe ojo sembrono

Sopo nandur bagus, bakal panen ugo

Seneng ayem bahagia, anak putu sak kluwargo

Lamun dadi panggede, printah anak buahe

Ojo nganti keras kaku, sak senenge karepe dewe

Dadiyo siro pelindung, printah kelawan kiro-kiro

Iling lan waspodo,

Dawuh kang utomo

Senengno jiwamu lan atimu,

Ojo salah tompo

Pitutur kang luhur,

Printahe agomo

Ojo simpang siur, tindak ngawur

Ndadekno sengsoro

Dadiyo wong agung kang minulyo,

Tumindak sempurno

Nindaki kewajiban, kanti dasar iman

Akhlaq bagus tumus, sabar alus noto ati mapan

Ta’at lan ngabekti, perintahe gusti

Nindakno ngibadah, nentepi printah

Amal kang pinuji

Nyadong ridlo rahmat lan sayafa’at

Saking kanjeng Nabi

Kecamatan Tegowanu

Narasumber :

Nama               : Sucipto

Alamat                        : Tegowanu

Umur               : 47 Tahun

Pekerjaan         : PNS

No. Hp              

§  Cariyos Ki Ageng Selo

Sawijining dinten Ki Bagus Songgom taksih anglampahi karemenanipun anandur taneman wonten ing sabin, wayah sakmenika mendung lajeng wonten bledhek nyamber-nyamber, Ki Bagus Songgom boten pati nggagas nanging gledhek sansaya ageng, lajeng Ki Ageng Sela duka lan gledhek menika dicekel dipuntaleni ngagem taneman gandrik lejeng dipun bekta wangsul dipun deken wonten latar wingking dalemipun Ki Ageng Selo.

Tiyang tangga-tangganpun Ki Bagus Songgom ngertos menawi panjenengane saged nyekel gledhek lajeng warga dusun Selo maringi jejuluk dhateng Ki Bagus Songgom kanthi jejuluk Ki Ageng Sela, Ki Ageng Sela ugi dados patuladhan wonten ing desa Selo kanthi sifate kang remen peperangan, yaiku peperangan nglawan tiyang-tiyang ingkang sami serakah.

Sunan Kalijaga gurunipun Ki Ageng Selo mangertosi keprigelannipun Ki Ageng Selo saged nyekel gledhek, Sunan Kalijaga dereng percados lan ndhawuhi Ki Ageng Selo bekta bledhek menika wonten ing kerajaan Demak. Ki Ageng Selo nglampahi dhawuhipun Sunan Kalijaga lan sowan wonten ing Kerajaan Demak. Saksampunipun dugi wonten ing kerajaan Demak kepanggih kaliyan Sunan Kalijaga dhawuhi Ki Ageng Sela nggambar gledheg menika wonten ing lawang kerajaan Demak kanthi gambar naga. Nalika Ki Ageng Selo taksih nglukis wonten mbah-mbah ingkang diduga pacanganipun gledhek ingkang taksih dipun lukis, lajeng mbah-mbah menika wau nyiram gambar gledhek menika ngagem toya lan sakmenika nalikane gambar gledhek dipun siram kepireng suantenipun  gledhek ageng. Gledhek ingkang dipun gambar arupi naga ical badanne kantun ndase lan mbah – mbah ingkang nyiram ugi ical saknalika.

§  Pepali Ki Ageng Sela

Aja Celimut

Tegese aja dadi wong sing seneng nyolong. Njupuk sing dudu duwene dhewe bisa marai kuwalat ana ing urip. Bisa uga marakake lara atine wong liya.

Aja mburu aleman

Tegese aja dadi wong sing manja utawa apa-apa aleman, ora gelem tumandhang dewe. Bisane mung gawe repot wong liya.

Aja ladak, wong ladak pan gelis mati            

Tegese dadi wong kudu tansah sabar ngadhepi urip, ora pareng ladhak marang wong liya. Wong sing ladhak temu matine cepeti

Kecamatan Gubug

Narasumber :

Nama               : Syofiq

Alamat                        : Gubug, Rt 02/Rw 01

Umur               : 53 Tahun

Pekerjaan         : PNS

No. Hp                        : 081390080220

§  Cariyos Ki Ageng Selo

Kacariyosaken Ki Ageng Selo taksih anglampahi karemenanipun anandur taneman wonten ing sabin, wayah sakmenika mendung lajeng wonten bledhek nyamber-nyamber, Ki Ageng Selo boten pati nggagas nanging gledhek sansaya ageng, lajeng Ki Ageng Selo duka lan gledhek menika dicekel dipuntaleni ngagem taneman gandrik lejeng dipun bekta wangsul dipun deken wonten latar wingking dalemipun Ki Ageng Selo.

Ing sawijining dinten Ki Ageng Selo nampi dhayoh ing daleme, dhayoh menika kancanipun Ki Ageng Selo. Nalika taksih nampi dhayoh, sampun dados padatan garwanipun masak kagem dhayoh menika. Nanging nalika dhayoh di pun tawani dhahar, dhayohipun menika boten purun amargi sampun dhahar wonten ing warung ing dalan nalika badhe teng dalemipun Ki Ageng Selo. Ki Ageng Selo manahipun kraos duka amargi dhayong ingkang kancanipun menika boten purun dhahar kamangka sampun dipun masakaken lajeng wonten pepali menawi ing dusun Selo menika boten angsal sadean sekul.

Sunan Kalijaga gurunipun Ki Ageng Selo mangertosi keprigelannipun Ki Ageng Selo saged nyekel gledhek, Sunan Kalijaga dereng percados lan ndhawuhi Ki Ageng Selo bekta bledhek menika wonten ing kerajaan Demak. Ki Ageng Selo nglampahi dhawuhipun Sunan Kalijaga lan sowan wonten ing Kerajaan Demak. Sakwise dugi wonten ing kerajaan Demak kepanggih kaliyan Sunan Kalijaga dhawuhi Ki Ageng Sela nggambar gledhek menika wonten ing lawang kerajaan Demak kanthi gambar naga. Nalika Ki Ageng Selo taksih nglukis wonten mbah-mbah putri ingkang diduga pacanganipun gledhek ingkang taksih dipun lukis, lajeng mbah-mbah menika wau nyiram gambar gledhek menika ngagem toya lan sakmenika nalikane gambar gledhek dipun siram kepireng suantenipun  gledhek ageng. Gledhek ingkang dipun gambar arupi naga ical badanne kantun ndase lan mbah – mbah ingkang nyiram ugi ical saknalika.

§  Pepali Ki Ageng Selo :

Aja aja demen umuk

Tegese aja dadi wong sing seneng ngomong, seneng umuk. Wong sing seneng ngomong biasane seneng rasan-rasan wong liya. Kuwi ora ana manfaate, bisane ngomongne cacate wong liya mung nambahi dusa lan nambahi mungsuh sing bisa nyengsarakake anggone urip bebrayan,

Aja mburu aleman

Tegese aja dadi wong sing manja utawa apa-apa aleman, ora gelem tumandhang dewe. Bisane mung gawe repot wong liya.

Aja ladak

Tegese dadi wong aja gampang nyeneni, gampang nesu marang wong liya. Urip kanthi sabar lan tawakal marakake uripe dadi tentrem lan ayem.

 Kecamatan Tanggungharjo

Narasumber :

Nama               : Suharno

Alamat                        : Desa Tanggungharjo

Umur               : 50 Tahun

Pekerjaan         : Wiraswasta

No. Hp                        : 085292113097

§  Cariyos Ki Ageng Selo

Mbok Rondo kagungan putra naminipun Joko Lelono. Joko Lelono ngangsu kawruh wonten ing Demang Brata. Joko Lelono menika anak keturunan saking Demak. Pagaweyanne nandur ana ing sabin macul, nandur tanduran palawija.

Salah satunggiling dinten Joko Lelono tindhak menyang sabin kagem macul sabinipun. Wekdal menika wayah mendhung ananging Joko Lelono. Lajeng wonten gledheg nyamber-nyamber. Joko Lelono diutus Demang Brata balik wonten dalemipun amargi kahanane boten sae. Ananging Joko Lelono boten kersa, piyambakipun ajeg macul sabinipun. Bledheg nyamber-nyamber, ananging boten digugu kaliyan Joko Lelono. Dangu-dangu bledheg menika kesel lan leren dewe anggenipun nyamber-nyamber banjur sumeleh ana ing ngarepe Joko Lelono.

Bledheg wau banjur diukir wonten ing kayu jati kaliyan Joko Lelono lajeng diseleh wonten ing ngajengipun masjid Demak. Nalika Ki Ageng Selo taksih nglukis wonten mbah-mbah putri ingkang diduga pacanganipun gledhek ingkang taksih dipun lukis, lajeng mbah-mbah menika wau nyiram gambar gledhek menika ngagem toya lan sakmenika nalikane gambar gledhek dipun siram kepireng suantenipun  gledhek ageng. Gledhek ingkang dipun gambar arupi naga ical badanne kantun ndase lan mbah – mbah ingkang nyiram ugi ical saknalika.

Joko Lelono manggen wonten ing Desa Selo, amargi menika Joko Lelono asring ditimbali Ki Ageng Selo dados sesepuhan ing Desa menika amargi saged nyepeng bledheg.

Menawi wonten bledheg ing desa Selo, bledheg menika boten banter amargi wonten pawangipun bledheg ing desa Selo inggih menika Ki Ageng Selo.

§  Pepali Ki Ageng Selo :

Aja manah angiwa

Tegese aja gampang anduweni pikiran kang ala. Pikiran ala kanggo awake dhewe apa maneh pikiran ala karo wong liya. Dadi menungsa kudu tansah anduweni pikiran kang becik, pikiran kang becik marakake tumindak, kahanan kang becik uga. Pasrahne sekabehane maring Gusti ingkang damel urip.

Aja agawe angkuh

Tegese dadi wong aja kemaki, sombong pamer karo sing diduweni. Kabeh di diduweni wong kuwi peparingane Gusti, dadi ora ana gunane yen dipamer-pamerake wong liya, malah bisa nyelakani awake dhewe kanggo urip bebrayanan

Aja ladak lan jail

Tegese dadi wong aja gampang nyeneni, gampang nesu marang wong liya. Urip kanthi sabar lan tawakal marakake uripe dadi tentrem lan ayem. Aja uga jail utawa nyrimpeti gawe repot wong liya. Aja gawe lara atine wong, kuwi tumindak ala.

Aja ati serakah

Tegese dadi wong aja rakus anduweni ati serakah. Kabeh-kabeh digawe awake dhewe ora gelem andum karo wong liyane,kuwi prakara elek sing ora perlu dilakoni. Wong urip bebrayanan kudu tansah mikirake kancane uga.

Kecamatan Kedungjati

Narasumber :

Nama               : Sutiyo

Alamat                        : Kalimaru,Rt 04/Rw 04 Kec.Kedungjati

Umur               : 47 Tahun

Pekerjaan         : Wiraswasta

No. Hp                        : 085327187280

§  Cariyos Ki Ageng Selo

Kacariyosaken wonten priyantun ingkang anama Ki Bagus Songgom. Panjenengane putra saking raja kerajaan Tuban, ing satunggaling dinten kerajaan Tuban nemahi kahanan susah, boten dangu kerajaan Tuban gugur/ rubuh amarga peperangan ageng kang ndamel raja kerajaan Tuban seda. Raja kerajaan Tuban menika ramanipun Ki Bagus Songgom. Ki bagus songgom ingkang slamet pindah wonten ing dusun Sela Kec. Tawangharjo Kab. Purwodadi. Panjenenganipun kepanggih kaliyan Sunan Kaijaga ing Demak lajeng Ki Ageng Seladados muridipun Sunan Kalijaga.

Wonten ing dusunipun Ki Ageng Selo kawentar anggadhahi karemenan anandur taneman, panjenengane dados petani. Ing satunggaling Satunggaling carios wonten priyantun ingkang anama Ki Ageng Selo. Panjenengane putra saking raja kerajaan Tuban. Ing satunggaling dinten kerajaan Tuban nemahi kahanan kang susah, boten dangu kerajaan Tuban gugur/rubuh nalika wonten peperangan ageng lan ramanipun Ki Ageng Sela seda saknalika. Ki dinten Ki Ageng Selo di dhawuhi dening Sunan Kalijaga tapa wonten ing pucuking gunung Watu Pawon kang manggen ing Kec. Brati. Ki Ageng Selo pikantuk pusaka kang arupi keprigelan nyepeng bledhek.

Sawijining dinten Ki Ageng Selo taksih anglampahi karemenanipun anandur taneman wonten ing sabin, wayah sakmenika mendung lajeng wonten bledhek nyamber-nyamber, Ki Ageng Selo boten pati nggagas nanging gledhek sansaya ageng, lajeng Ki Ageng Selo duka lan gledhek menika dicekel dipuntaleni ngagem taneman gandrik lejeng dipun bekta wangsul dipun deken wonten latar wingking dalemipun Ki Ageng Selo.

Cariyosipun gledhek menika wonten pacanganipun, gledhek setunggal sampun dipun cekel dening Ki Ageng Selo lan pacanganipun duka (dendam) kaliyan Ki Ageng Selo lan putra wayahipun. Lajeng wonten papali menawi wayah surup boten angsal saba wonten ing sabin lan menawi wonten mireng gledhek nyebut :

“Lahaulawalaquwwataillabillah ping 3”

Sunan Kalijaga mangertosi keprigelannipun Ki Ageng Selo saged nyekel gledhek, Sunan Kalijaga dereng percados lan ndhawuhi Ki Ageng Selo bekta bledhek menika wonten ing kerajaan Demak. Ki Ageng Selo nglampahi dhawuhipun Sunan Kalijaga lan sowan wonten ing Kerajaan Demak. Sakwise dugi wonten ing kerajaan Demak kepanggih kaliyan Sunan Kalijaga dhawuhi Ki Ageng Selo nggambar gledkeh menika wonten ing lawang kerajaan Demak kanthi gambar naga. Nalika Ki Ageng Selo tksih nglukis wonten mbah-mbah ingkang diduga pacanganipun gledhek ingkang taksih dipun lukis, lajeng mbah-mbah menika wau nyiram gambar gledhek menika ngagem toya lan sakmenika nalikane gambar gledhek dipun siram kepireng suantenipun  gledhek ageng. Gledhek ingkang dipun gambar arupi naga ical badanne kantun ndase lan mbah – mbah ingkang nyiram ugi ical saknalika.

§  Pepali Ki Ageng Selo :

Aja nandur waluh

(ora ana latar belakange)

Aja saba sawah ing wayah surup

Amarga pacangane gledhek duka (dendam) marang Ki Ageng Sela lan anak putune bakal di samber yen gledhek upama saba wayah surup. lan menawi wonten mireng gledhek nyebut Lahaulawalaquwwataillabillah ping 3. Pernah kedadean wong ing kana ngeyel saba sawah ing wayah surup (maghrib) banjur disamber gledheg lan mati.

Aja nglungguhi utawa ngumbahi ana ing andhuwure watu (kanggo prawan)

(ora ana latar belakange)

§  Ajaran

Yen krungu gledhek nyebut Lahaulawalaquwwataillabillah ping 3.

Amarga nyebut kanthi Asmane Gusti Allah bakal slamet.

Yen krungu gledhek nyebut “ gandrik, aku putune Ki Ageng Sela”

Amarga gledhek wedi karo tanduran gandrik lan isih ketrurunane Ki Ageng Sela.

Kecamatan Karangrayung

Narasumber :

Nama               : Mbah Tarom

Alamat                        : Karangrayung

Umur               : 70 Tahun

Pekerjaan         :  Guru Ngaji

No. Hp                        :  -

§  Cerita Ki Ageng Selo

Salah sawijining dina, wayah esuk Ki Ageng Selo tindhak nang sawah badhe nandur pari (kaya biasane) amarga wektu musim kuwi musim labuh, musim nandur pari. Wektu saweg nandur pari, Ki Ageng Selo diganggu karo swarane gledheg sing nyamber-nyamber. Pisan pindho gledheg mau ora digagas, suwi-suwi gledhege saya banter. Ki Ajeng Selo banjur nantang gledheg kuwi mau. Gledheg kuwi mau banjur malih wujud dadi mbah kakung kang wus tuwa umure. Kelorone Ki Ageng Selo kaliyan mbah kakung mau prang gedhe. Amarga Ki Ageng Selo sekti mandraguna ora keliwat suwi, gledheg kuwi mau bisa dikalahake. Gledheg kuwi mau ditaleni karo wit-witan sing ana nang papan panggonan sawah kuwi mau. Wit kuwi yaiku wit gandri. Gledheg sing wis ditaleni karo wit gandri kuwi mau banjur digawa kondur menyang daleme. Kabeh kulawargane Ki Ageng Selo padha wedi karo gledheg kuwi mau.

Prakara Ki Ageng Selo sing bisa nangkep petir kuwi mau sumebar tekan ngendi-endi. Sunan Kalijaga mireng yen Ki Ageng Sela bisa ngalahaken gledheg. Sunan Kalijaga mrintahaken datheng Ki Ageng Selo supaya mbeta gledheg kuwi mau menyang Demak, Sunan Kalijaga kagungang pangarepan supaya Demak bisa adoh saka samberan gledheg lan ndadekaken Demak makmur santosa. Ki Ageng Selo lajeng mbeta gledheg kuwi mau menyang Demak.

Ki Ageng Sela tekan Demak, Ki Ageng Selo ngajeni para wali, salah sijine Sunan Kalijaga. Apa wa printahipun para wali mau dipuntindhakaken dening Ki Ageng Selo. Sunan Kalijaga ngutus Ki Ageng Selo ngukis gledheg kuwi mau ana ing ngarep lawing masjid Demak. Ki Ageng Selo lajeng nglukis gledheg kuwi mau ana ing lawing ngarep masjid Demak. Ananging anggone nglukis durung dadi, dumadakan ana mbah putri teka banjur nggrujug lukisan kuwi nganggo banyu. Mbah Putri kuwi banjur sirna ora ngerti ana ngendi parane. Dadi lukisan ana ngarepe masjid Demak durung dadi gara-gara digrujug banyu mbah kuwi mau.

§  Ajaran Ki Ageng Selo : kudu nglakoni tuntunan agama kanthi becik, bisaa mbagi wektu leren lan nyambut gawe, dadi wong kudu jujur.

§  Pepali Ki Ageng Selo

Aja sira watak sugih wani

Tegese aja kewanen. Karo wong tuwa aja kewanen kudune tansah ngajeni apa sing dadi utusanne wong tuwa.

Aja sira watak ngajak tukar

Tegese aja seneng gawe geger, gawe ribut padha-padha kanca anggone urip bebrayanan. Urip sesandhingan kudune tansah rukun supaya uripe bisa adhem ayem. Urip gegeran ora ana gunane ora ana faedahe.

Aja ngendelake ilmune

Tegese aja sombong utawa wani pamer karo ilmu sing diduweni. Kabeh ilmu meski ana ilmu sing luwih dhuwur. Dadi ilmu sing diduweni meski ana sak dhuwure. Dadi aja sombong karo ilmu sing diduweni

Aja aja demen umuk

Tegese aja dadi wong sing seneng ngomong, seneng umuk. Wong sing seneng ngomong biasane seneng rasan-rasan wong liya. Kuwi ora ana manfaate, bisane ngomongne cacate wong liya mung nambahi dusa lan nambahi mungsuh sing bisa nyengsarakake anggone urip bebrayan

Aja sira demen nyumpahi

Tegese aja gampang ngomong sumpah marang wong liya, nyumpahi wong liya. Kuwi ngono ora apik, bisa marakake kuwalate awake dewe.  

Hasil wawancara :

Narasumber :

Nama               : Agus Nugroho

Alamat                        : Gubug

Umur               : 55 Tahun

Pekerjaan         : wiraswasta

No. Hp                        : -

Tempat            : Di Rumah Bapak Agus

Penanya          :  “Assalamualaikum.”

Narasumber     :  “Walaikumsalam. Wonten napa nggeh mbak.”

Penanya      :  “Kula badhe nyuwun pirsa. Bapak menapa tepang kaliyan cariyos Ki Ageng Selo?”

Narasumber     : “Tapi yang pasti saya gak nganu tahu pasti, saya hanya dengar-dengar terus  akhirnya api niku   diabadikan di masjid Agung demak itu pada waktu memegang petir di pohon gandri tepatnya di dusun Selo.”

Penanya           : “Menawi cariyos utawi kejadian ingkang dilampahi ki Ageng Selo niku napa mawon, pak?”    

Narasumber     : “Kejadian itu kan merupakan syiar mbak dalam agama islam pada waktu itu yang kebetulan dia mempunyai  keistemawan,  keistimewaan itu dimanfaatkan kaleh raden Fatah termasuk sunan Kalijaga juga yang kebetulan sunan kalijaga itu sahabatnya. Akhirnya ki Ageng Selo mempunyai keistemawaan itu menangkap petir yang berbentuk naga dan sekarang diabadikan di Demak.”

Penanya           :  “Sanesipun?”

Narasumber     : “Sahabatnya bagajur itu juga dulunya dari Ngrata namun dia juga punya keistimewaan dari sekian wali ingin ngebleske cagak gak bisa akhirnya dia diundang ke Demak kon nyeblokke tiang utama masjid Demak.”

Penanya           :  “Menawi cariyos ki Ageng Selo perang?”

Narasumber     :  “Ada mbak pada waktu itu ada syekh Siti Jenar terus juga yang mengajarkan yang dari landuk Jawa Timur anaknya raja (saya lupa nama bapaknya) dari Kediri dia lari kesini dia mengembara yang merupakan sahabat ki Ageng Selo pada waktu itu orang angon wedus dan kebo terus dia dari kyai disuruh nyabrang pakai kelapa 2 terus dia punya firasat kalau ada banyu mesti ana iwak. Sekarang kalau ada banyu klapa ana iwak apa orak kelapa ana banyune nanging ana iwake apa ora.”

Penanya           :   “Sahabat menika wau name aslinipun sinten?”

Narasumber    :   “Saya enggak ngerti nama aslinya tapi merupakan sahabat. Terus desa landuk juga pelarian dari Jawa Timur.”

Penanya           :  “Cariyos ki ageng selo niku kan  wonten pepaline. Kadosta boten angsal jualan nasi, lha ten mriki wonten napa boten?”

Narasumber     :   “Pepali niku maksudte napa?”

Penanya           :   “Maksudtipun larangan, pak.”

Narasumber     :  “Sementara disini enggak ada pepali mungkin hanya sekitar daerah Selo, kalau yang di Tawangharjo masih ada mungkin pepali yang jualan nasi itu dilarang.”

Penanya           :   “Mbok menawi wonten mriki enten pepaline?”

Narasumber     :   “Boten wonten.”

Penanya           :   “Wonten mriki napa wonten sesepuh ingkang linuwih mangertos babagan Ki Ageng Selo?”

Narasumber     :    “Saya kira kok tidak ada, karena di kecamatan sini juga ada cerita sendiri, dan sudah jauh dari Selo Tawangharjo.”

Penanya           :    “Mekaten…bapak. Matur suwun sanget pak informasinipun.”

Narasumber     :    “Nggih sami-sami mbak.”

Penanya          :  “Assalamualaikum.”

Narasumber     :  “Walaikumsalam salam mbak.

Narasumber

Nama               : Suwarno

Alamat                        : Gubug

Umur               : 53 Tahun

Pekerjaan         : Wiraswasta

No. Hp                        : 085326045562

Tempat            : Di Rumah Bapak Suwarno

Penanya           : “Assalamualaikum, Pak  badhe nyuwun pirsa babagan cariyosipun Ki Ageng Selo wonten ing kecamatan Gubug mriki?”

Narasumber     : “Ki Ageng Selo?”

Penanya           : “Nggih pak, cariyosipun Ki Ageng Selo ing kecamatan Gubug?”

Narasumber     : “Boten wonten, Ki Ageng Selo kan wonten ing Godong, Purwodadi kalih Wirosari.”

Penanya           : “Ndek wau ngendikanipun bapak Shofiq, mbok menawi Bapak tepang utawi mangertos babagan Ki Ageng Selo.”

Narasumber     : “Ki Ageng Selo?”

Penanya           : “Nggih, ngendikanipun pak Shofiq mekaten pak.”

Narasumber     : “Lajeng badhe menapa?”

Penanya           : “Nggih cariyos pak, menawi pepali-pepali menika wonten menapa boten pak ing mriki?”

Narasumber     : “Ki Ageng Selo manggone ing Tawang Harjo niku?”

Penanya           : “Inggih pak.”

Narasumber     : “Ki Ageng Selo, kala riyen sak ngertine kula niku saking anak ngandhapipun Sunan Kalijaga, niku mawon ingkang kula mangertosi. Wonten mriki niku boten Ki Ageng Selo, ananging Ki Ageng Sabariman.

Penanya           : “Namung niki pak? Kula inggih sampun mrika ing Tawang Harjo, datanipun menika dipendet wonten ing saben-saben kecamatan.”

Narasumber     : “boten ngertos kula mbak!”

Penanya           : “ Sekedhik mawon pak?”

Narasumber     : “Nggak, nggak, nggak tau saya. Yang saya tau hanya beliau bisa menangkap petir dan petirnya itu dikurung Ki Ageng Selo iku wedi karo getih.”

Penanya           : “Lajeng pripun pak?”

Narasumber     : “Kula boten ngertos mbak, ingkang kula mangertosi namung Ki Ageng Selo kuwi nduwe bojo lan anak, bojone jenenge Nawang Wulan anakke Nawangsih. Wis mbak namung iku sing tak ngerteni, amarga ning kene ora Ki Ageng Selo, ananging Ki Ageng Sabariman.”

Penanya           : “Lha menawi papali-papalinipun wonten menapa boten pak?”

Narasumber     : “pamalinipun niku nek ning Tawang Harjo ugag olih dodolan sega karo dhak olih nandur waluh.”

Penanya           : “lha niku maksudte pripun pak?”

Narasumber     : “ maksud sing kepriye?”

Penanya           : “Tegesipun Latar belakang pepali menika menapa Pak?”

Narasumber     : “Yawis saka kana mula….aku ora ngerti!”

Penanya           : “Menawi ajaran Ki Ageng Selo wonten ing daerah mriki taksih dilakoni menapa boten pak?”

Narasumber     : “wis ora, saiki jamane wis beda. Tapi mboh yen ning daerah Selo kana.”

Penanya           : “nggih mpun pak, Matur Nuwun. Pangapunten ingkang kathah sampun damel repotipun Bapak.”

Narasumber     : “Boten napa-napa mbak.”