lakon si lan man

Lelakone Si lan Man

Esuk umun-umun, dhek wingi Kemis Wage kepungkur, Man nuntun pite Pak Carik menyang pekarangane Si. Klambine sing dienggo sing apik dhewe. Clana  famatek wis mbulak, nanging ya mung kuwi sing apik duweke Man. Nganggo sepatu. Satleraman Man ketara beda karo adat saben dinane.

“Wah, kok bregas kowe, Man!”

Man mringis dielem kancane ngono kuwi. Atine rada gela weruh kancane leyeh-leyeh kaya adate ing kursi males emper omahe. Klambine jaket kandel, clana soklat wis kawuk. Huh, ora ana warase mbungkus awake! Mangsa ketiga ngerak ngene kjakete tetep kandel mbungkus awake! Man ngarep-arep Si mapagake tekane lanthi cakrak. Sanajan raine tetep pucet, nanging katon gemregah, semangat. Ora leyeh-leyeh ngono.

“Priye, Si? Sida ora?”

“Sida. Ning sik ta, isih esuk, dak unjal ambegan sing landhung. Sida numpak pit iki engko?”

“La iki, pite wis daksilihke. Duweke Pak Carik. Adate ya dakenggo, yen aku diutus lunga-lunga. Awakmu rasane priye? Kira-kira kuwat ora?”

“Ora papa. Kuwat, kuwat kok!”

Sanajan Si anggone mangsuli ngono katon njiyat, nanging Man rumangsa marem. Si ndhelikake larane, nangung Man mung nyawang apa kang katon wae. Si sakjane lara, utawa aras-arasen. Nanging kadhung janji, arep nurtui kesenengan lelungan karo Man. Dadi ya dikatonke yen waras. Aja nganti wurung lunga. Man api-api ora ngerti wae. Sing diugemi apa sing disanggupake Si. Man api-api ora ngerti wae. Man pancen kadereg bisa enggal klakon anggone  ngajak lelungan Si menyang kutha, ben ndang rampung niyate kajate, ndang semeleh pikirane.

Si njenggelek saka anggone leyeh-leyeh. Ngadeg, terus mlaku klemer-klemer melbu omah. “Apa sing perlu digawa?” pitakone Si karo nglirik Man. Ora noleh. Kaya wong tengen wae. Swarane lirih.

“Sing digawa? Alah wong mung nglencer menyang Sragen wae sing perlu digawa apa? Mongsok koper? Dhuwit wae sing akeh,” ujare Man semu nguyoni.

Ti, bojone Si, melu nemoni dhayihe. Mung sinambi nginguk wae. “Kok esuk, Kang? Arep nyang edni, ta, Leh?”

“Rak oleh ta, Si dakjak nglencer menyang Sragen?”

“Ya kana, yen wonge gelem.”

“Awake mang bengi rak gak panas?”

“Kaya ora. Mung turune rada kesoren, klisikan wae, ora bisa angler.”

Ya mikirke anggonku arep lelungan karo Man iki. Aku budhla, ya, Ti.” Si nyaut gunem karo banjur metu.

“Nyang Sragen kuwi? Ya kaya ngono wae?” panambuhe Ti.

Si maspadakake awake, ndeleng kahanane. Clana kawuk wis ganti sing apik. Liyane pancet. Rumangsane yaw is cukup apik. Kok dicacat sing wadon? “La apa maneh? Arep sarapan ya ora ana sing disarap.”

“Karepku ki jakete ora ganti sing abang?”

“Lunga awan-awan kok klambine abang. Emoh! Abah jare nggawa bilahi.”

“Ora sarapan ora papa. Mengko neng dalan rak ana wong dodol gethuk,” sumelane man karo mlangkring ing sadhel pite.

“Aku budhal ya, Ti! Dongakna sla…!”

“Kathik kaya wong arep pisahan suwe wae, donga-dinonga! Mung nyang Sragen kono wae thik!” Ti maoni.

“Menyang Sragen engke, yen ora slamet, rak ya pisah salawase,” panyigege Si mantepake karepe pamit marang sing wadon. “Karo dene lagi sepisan iki lo aku lunga adoh! Adoh tenan.”

“Iya, iya, Kang! Dak dongakne slamet.”

Pit wiwit dipancal dening Man. Si nggonceng buri mekekeh. “Aku mung weruh gegrmu thok!”

“Aja maju-maju. Ben isa nglirik dalan.”

Pit kleser-kleser mlaku. Man noleh marang sing ditinggal. Ti katon adreg anggone nyawang sing lanang lunga metu saka pekarangane omahe. Pandeng wadon kang kebak rasa tersna lan ngeman. Man mesem. Kok kaya-kaya Si eman diculake! Wong wadon kang setiya, ora tega nguculake sing lanang lunga.

“Bali-bali, mengko sore! Aja kuwatir!” pambengoke Man marang wong wadon meteng enom kuwi mau. Janji.

“Apa ta?”

“Bojomu olehe nyawang kedhep tesmak!”

Pit liwat dalan gronjalan metu saka kampunge. Dalan isish sepi, sananjan serngenge  wis trontong-trontong ngunggahi galengan sawah. Wong ing desa kono racake tangine kalah dhisik karo muncule srengenge. Desa pinggir alas jati, sawahe kekurangan banyu ing wayah jetiga mengkono. Nanging yen rendheng saben taun diendhangi bludagan banyu Begawan Solo. Mula nggarap sawah ya tansah ngati-ati banget. Setaun mung sepisan, kuwi wae kudu ing wayah gadhu sing udane arang. Kanthi pandongan aja nganti udane ceblok terus-terusan kang marahi Begawan Solo bena banyune mbludag ngelebi sawah.

“Saya ngidul lemahe saya apik. Delengen parine ijo royo-royo!” Man crita marang Si. Satemene luwih tumuju marang awake dhewe. Dudu Si wae sing ora tau metu saka desane, dalah Man uga arang banget weruh sawah dhaerah kidulan kono.

Man lan Si bocah klairan Bulakreja kono. Man saiki uripe buruh tani lan gelem dadi kongkonan apa wae dening wong kampunge. Sing kerep dhewe dadi kongkonane carike. Kena diarani Man buruh bau marang carike, sanajan ora ana perjanjian kang gumathok.

Lakune saiki ngambah bulak, kiwa tengen sawah. Ora kepethukan wong liya. Pit sing ditumpaki wong loro kuwi katon ngijeni. Ora ana wit pangayoman marakake sorot serngenge esuk rinasa sumelet. Pancen wiwit mmetu saka desane mau parane tansah ngadohi alas jati, ngliwati lemah sing wis dicithak dadi sawah ngenthak-enthak. Meh ora ana wit gedhe sing ditandur ing kono.

“Panase kok ngudubilahi, ya! Gpbyos aku!” panggresahe sing dibonceng.

Man nratap atine. “Kowe lara?”

Si ora mangsuli. Mung ambegan landhung. Bathuke disendhekake ing gegere Man. Lali karo pakone Man supaya mundur. “mung weruh gegermu ya wis ora papa! Aku isih kuwat. Mung ambune kringetmu, ora betah aku!” wasana metu omonge.

Bathuk kang tumempel ing gegere Man rinasa anget. Uga mengkis-mengkise ambgane kanacane rinasa nyetrum gegere, oyak-oyakan karo ambegane Man dhewe. Ambegane Man ancene menggos-menggos, wong dheweke sing nggenjot. Pit desa, elek rupane, abot encot-encotane. Bareng mengkis-mengkise ambgane Si, kena apa? Si lara.

“Kowe aja kumat dhisik, Si. Kae dhelengen barongane desa Jethis wis plengah-plengeh methuki awake dhewe. Bubar Jethis, ngliwati pasare, kene bisa leren ing kono sarapan gethuk. Yen durung kawanan ana kok wong dodol gethuk.

“O, Allah awak-awak! Urip sepisan kok kaya mengkene!” Si nyelathu awake dhewe. Olehe kebangeten. Ora tau waras-wiris.

“Aja lara! Aja lara! Mujia ngono, lo, Si. Yen wis ngliwati Jethis dalane rada rame. Wis diaspal, kene mengko ora mung barengan utawa papagan karo wong liwat. Grobag lan truk kadhang-kadhang ya akeh kok sing ngluyur mrana. Mengko tamatana yen kowe weruh truk. Laune banter, Si!” Dislimur! Sengaja Man crita dawa, perlun lelungan iki ben ora rinasa kasepen. Ben anggreng. Lan Si lali karo ringkihe awake.

Sidane Jethis klebon kanthi ora kurang sawiji apa. Ambegan pancen ngangsur, kringet gumrobyos. Nanging atine Man lega. Jethis sing ditrajang dalane adhum, marga kebak barongan prng ori.

“Apa kowe perlu leren, Si? Ambeganmu kok ngungkuli menggos-menggosku!”

“Sakaremu. Terus ya ora papa, kok. Yan gene iki kahanan awakku saben dinane. Lerena, apa lungguhana ing ngomah, napasku ya seseg ngene iki.”

Sakjane Man ora perlu gumun. Dheweke wis ngreti karo lelaeane mitrane kuwi. Ambegan seseg, guwaya pucet! Wis watara limang taun iki Si lara-laranen kaya ngono. Man ora perlu gumun. Mung, sing dibingungke, saiki iki Si lagek sajrone lelungan karo dheweke. Ambegan seseg kaya ngono mensthi wae gawe binggunge Man.

“Warasa, ta, Si! Warasa! Sedina iki wae warasa! Cik bene utangku sah. Kowe bisa weruh epur neng Sragen mengko. Jaremu kowe kepingin weruh Kutha Sragen. Mengko yen dina iki kowe waras, klakon weruh Kutha Sragen lan weruh sepur, muga-muga bakale salawase laramu ilang! Kuwat-kuwatna yaa, Si! Kuwatna awakmu nganti tekan Kutha Sragen!” omonge Man nrecel.

“La iki aku ya dakkuwat-kuwatake!” Muni ngono nanging suwarane lirih, alon lan lemes. Tanpa kekuwatan.

“Ora susah mandheg, ya?”